سوال اعتقادی: ذکر یونسیه...

با عرض سلام و ادب خدمت شما

پاسخ به سوال اول:

اگرچه در برخی از ادعیه، عبارت بعد هم به صورت دعا در ادامه‌ی ذکر بیان شده است؛ ولی از ظاهر روایات و خود آیه استفاده می‌شود که ادامه آن جزو ذکر نبوده و ذکر به همان مقدار «لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِين‏» است.

یعنی اگر کسی می‌خواهد به تعدادی مشخص ذکر یونسیه را بگوید، همان قسمت اول را که بگوید، کافی بوده و بیش از آن لازم نیست.

پاسخ سوال دوم:

تا جایی که ما مراجعه کردیم و از روایات و خود آیه هم چنین چیزی برداشت می‌شود، این ذکر نه‌تنها موجب سنگینی نخواهد شد که استمرار آن موجب رفع غم و برخی از مشکلات مادی و معنوی، می‌گردد.
البته بدیهی است که انسان در این کار همچون سایر امور عبادی نباید به‌گونه‌ای افراط کند که موجب زدگی و فشار شود. یکی از اساتید نقل می‌کردند که شخصی شروع کرده بود روزانه هزار بار ذکر یونسیه را بگوید. پس‌از مدتی به جهت فشار زیاد بر خود، دچار زدگی شده بود و همه را رها کرده بود. واضح است که هر انسانی یک ظرفیتی دارد و تحمیل بیش از آن بر نفس، موجب زدگی می‌گردد. این موضوع اختصاصی به ذکر یونسیه نداشته و شامل تمام مسائل عبادی می‌شود. افراط در هر موضوع عبادی، انسان را از عبادت خسته و ممکن است برای ماه‌ها دور کند؛ خصوصاً در زمانی‌که انسان از انجام آن عبادت خاص به دنبال حاجتی بوده که به آن نرسیده است. این مثل این می‌ماند که به کودک نوزاد غذایی سنگین بخورانیم که به‌صورت طبیعی معده‌اش تحمل نکرده و بالا می‌آورد.

در نتیجه خود این ذکر سنگین نبوده و اتفاقاً استمرار آن موجب رفع غم می‌شود؛ ولی انسان در گفتنِ آن باید افراط نکرده و به خود سختی ندهد و تعداد آن را اندک اندک بالا ببرد. و البته این موضوع هم هیچ ارتباطی با پایان ذکر و خواندنِ ادامه آن ندارد.

پاسخ سوال سوم:

ما در جایی ندیدیم که تعداد ذکر نیاز به استاد خاصی داشته باشد. البته عددهای خاصی برای گفتن ذکر بیان شده است؛ ولی اینکه لزوماً باید با تجویز استاد باشد را در جای خاصی مشاهدنکردیم. با رعایت آنچه در پاسخ قبل عرض شد، به هر مقدار که روحتان کِشِش دارد و با شما همراهی می‌کند، می‌توانید این ذکر را گفته و از آثار آن بهره‌مند شوید.

در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که فرمودند: تعجب می‌کنم از چهار کس که چهار نوع گرفتاری دارند، چگونه به این چهار چیز پناه نمی‌برند؟ از جمله این‌ها فرمودند: تعجب می‌کنم از کسی که دچار غم و اندوه شده است، اما به این سخن پناه نمی‌برد؛ زیرا که حق تعالی در دنباله آن فرموده: «و نجیناه من الغم و کذلک ننجی الموءمنین» یعنی ما او را [حضرت یونس به سبب این سخن] از غم و اندوه نجات دادیم و اینگونه ما مؤمنان را نجات می‌بخشیم. [خصال، جامعه مدرسین، ج1، ص218]

البته این نکته قابل توجه باشد که این ذکر نوعی توبه است و حضرت یونس با گفتن این ذکر به درگاه الهی توبه نمود، پس حالت انسان در هنگام گفتن این ذکر باید حالتِ توبه و پشیمانی از گناه باشد تا از آثار ذکر بهره‌مند شود و الا تنها لفظی خاص را بر زبان رانده و لقلقه نموده است.

پاسخ سوال چهارم:

گفتن ذکر یونسیه در سیره علما دیده می‌شود. جناب استاد دشتی در کتاب شنیدنی‌های سفر حج نقل می‌کنند که از آیت‌الله مظاهری شنیده‌اند که حضرت علامه طباطبایی توصیه کردند در سفر حج ذکر یونسیه را زیاد تکرار کنید.[شنیدنی‌های حج، محمد دشتی، ص84]

آیت الله محمدصادق روحانی نیز در کتاب راه سعادت، این ذکر را در موارد متعددی از جمله برای افزایش خشوع انسان، توصیه کرده‌اند.[راه سعادت، ص65]

البته در فرمایشات برخی از علما توصیه شده‌است که کسی که اهل ذکر است، در ابتدا با ذکر استغفار شروع کند و پس از مدتی ذکر یونسیه را بگوید و در ادامه ذکر شریف لا اله الله را تکرار نماید. [بهاری همدانی، تذکره المتقین، ص16]